Gaziantep University Journal of Social Sciences

Abstract

Hikmet, en genel tanımıyla bir milletin düşünce sistemi ve dünya görüşüdür. Hikmet bu yönüyle hem yaratılış gibi fizik ötesi konuları hem de toplumsal hayatı belirleyen hususlarla olan ilişkisinden dolayı ahlak ile de bağdaştırılmaktadır. Teokratik toplumlarda dünya görüşünün esası din olduğundan hikmet, dinle de alakalıdır. Hikmet ihtiva eden hakimane şiir ise bu gibi düşüncelere ağırlık veren, muhatabını uyarıp aydınlatmak gayesini güden didaktik şiirlerdir. Türk edebiyatının başlangıç dönemlerinden itibaren görülmeye başlanan şiire hikmet yerleştirme, klasik şiirle birlikte yaygınlaşmış, Nâbî’nin kaleminde kemal derecesine ulaşmıştır. Umumiyetle klasik şiirin son dönemlerinde hem devletin çökmeye başlaması hem de yönün artık doğuya değil de batıya dönülmüş olmasıyla sosyal hayattaki yozlaşmaların arttığı düşünülmüş, bunun neticesi olarak toplumsal hayattaki aksamalar şiirlere çokça konu edilmeye başlamıştır. Âlim bir şeyh olan Ayıntâblı Muhammed Şâkir Efendi de klasik şiirin son döneminde yetişmiş birçok şair gibi Nâbî’nin de etkisinde kalarak didaktik şiirler yazmıştır. Ayıntâblı Şâkir, divanında sosyal hayattaki bozulmalar ve toplumun hayat anlayışını belirleyen hususlarla ilgili ahlak yapısındaki yozlaşmalardan yakınıp, şiirlerini muhataplarını eğitmek üzere kaleme alan şairlerin müşterek üslubu olan hikemî üsluba yoğun olarak müracaat etmiştir. Mutasavvıf olan şair, divanı boyunca dinin emir ve yasaklarını belirgin bir şekilde ifade etmiştir. Şairin dili, bu yönüyle sade ve anlaşılırdır. Bu çalışmada XIX. yüzyıl taşra şairlerinden olan Ayıntâblı Şâkir Divanı’nda Nâbî etkisi tespit edilip hakimane söylemler ortaya konmaya çalışılacaktır.