Din Sosyolojisi Araştırmaları

Öz

Milliyetçilik ideolojisi Fransa’da ortaya çıkmış ve kısa sürede tüm dünyaya yayılmıştır. Bu yayılım özellikle çok uluslu devletleri ciddi anlamda etkilemiştir. Her ulus bağımsız bir devlet kurma arzusuyla milliyetçilik akımına sarılmıştır. Bu durum Arap toplumlarında ilk olarak kültürel düzeyde görülmeye başlanmıştır. Akabinde ise kültürel milliyetçilik yerini siyasal milliyetçiliğe bırakmıştır. Siyasal milliyetçilik taleplerin artmasıyla birlikte özellikle çok uluslu devletlerde ayrışmalar hız kazanmıştır. Osmanlı’nın zayıflama dönemine tekabül eden bu süreç, imparatorluğun parçalanma sürecini hızlandırmıştır. Fransa’da ortaya çıkan milliyetçilik fikri Ortadoğu’ya nasıl etki etti? sorunsallığı üzerine makale ele alınmıştır. Milliyetçilik akımının özellikle Osmanlı içinde yaşayan Araplara etkinsinin ne olduğunu ve Araplar arasında nasıl yayıldığını saptamak çalışmamızın temel amacını oluşturmaktadır. Ayrıca nesep asabiyetinin önemi ve Arap toplumunda zamanla bunun nasıl kenara itildiği de anlaşılmak istenmiştir. Çalışmamızda milliyetçiliğin temel parametrelerini ortaya koyarak Ortadoğu üzerinden Osmanlı’ya etkisi araştırılmaya çalışılmaktadır. Dolayısıyla ortaya çıkan milliyetçilik akımının etkisi Osmanlı devleti ve içinde yaşayan arap Müslümanlarla sınırlıdır. Osmanlı içinde yaşayan diğer etnik uluslar çalışmamızın kapsamı dışındadır. Bu amaçlar doğrultusunda yöntem olarak literatürde yer alan milliyetçilik ve Ortadoğu çalışmalarından faydalanılmıştır. Özellikle bu konuda Gellner, Özkırımlı, Koyuncu, Gencer, Turan gibi düşünürlerin çalışmaları mevcut olup, bu çalışmalardan yararlanmaya çalışılmıştır. Fransada ortaya çıkan milliyetçilik akımının yanı sıra, Arap milliyetçiliğine İbn Haldun’un nesep asabiyeti üzerinden anlaşılmak istenmişir. Bu ilişki üzerinden Arapların Osmanlı’dan ayrılma sebepleri saptanmaya çalışılmıştır.