G.Ü. İslahiye İİBF Uluslararası E-Dergi

Öz

Türkiye’de tarımda kapitalizmin gelişmeye başladığı 19. Yüzyıldan bu yana pazara yönelik tarım yapılan bölgelerde görülen ucuz işgücü hareketlilikleri son yıllarda çok daha yaygın ve kitlesel hale gelmektedir. Oysa yakın geçmişe kadar ilgili literatürde yer alan ampirik ve kuramsal çalışmalarda, aile emeğiyle meta üretimine geçen işletmelerin, özellikle işgücü ve mülkiyet özellikleriyle Türkiye tarımında ağırlığını koruduğundan söz edilmekteydi. Tarım kesimi ağırlıklı olarak geçimlik ve pazara yönelik üretim yapan çiftçiler ekseninde ele alınıyor, tarımda işçileşme süreci belirli bölgelerle sınırlı bir eğilim olarak görülüyordu. Ancak tarımda uygulanan neoliberal politikalara bağlı risk ve belirsizliklerin arttığı son 20 yıllık süreçte aile emeğine dayalı üretimin ciddi bir yeniden üretim krizine girdiğini ve mevsimlik tarım işçisi çalıştırma pratiklerinin mekânsal olarak oldukça yaygınlaştığını görüyoruz. Çalışmada son yıllarda tarımda işçileşme eğilimlerini güçlendiren faktörlerin neler olduğu, mevsimlik işgücü göçlerinin nasıl ve neden yaygınlaştığı sorularına cevap aranmaya çalışılmıştır. Bu sorulardan hareketle 2011-2013 yılları arasında Sakarya’da fındık üretiminin yoğunlaştığı tarım alanlarında yapılan saha araştırmasında fındık üreticileri, mevsimlik tarım işçileri ve dayıbaşılardan oluşan bir grupla derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Sakarya’da yapılan saha araştırmasında, tarımda emek organizasyonlarının mahalli niteliğini yitirmekte olduğu ve toprak sahibi çiftçiler, mevsimlik tarım işçileri ve dayıbaşılar arasındaki karşılıklı ilişkilerle örgütlenen, daha geniş kırsal kentsel mekânları ilgilendiren bir karakter kazandığı tespit edilmiştir.