Öz
Kayırmacılık, örgütsel ve yönetsel anlamda, kamu
görevlerine yapılan atamalarda ve terfilerde akrabalık (nepotizm) veya
tanıdık-dost (kronizm) ilişkilerine ya da siyasi veya din temelli ortaya
çıkan gruplara öncelik verilmesi; kamu kaynaklarının siyasi iktidara yandaş,
seçmen kesimlerini kayıracak biçimde yönlendirilmesi (kliyentalizm) gibi anlamlara
gelmektedir. Araştırma, sürekli karşılaşılan kayırmacı uygulamaların tam anlamıyla
çerçevesini çizebilmeyi ve farklı olan tam anlamı ile tanımlanamamış boyutlarını
tespit etmeyi amaçladığından olgubilim deseni ile dizayn edilmiştir. Araştırmanın
örneklemini, araştırmanın evrenini oluşturan Başbakanlığa bağlı Bakanlıklardan Cumhuriyetin
kuruluşu ile birlikte teşkilatlandırılmış dört bakanlıkta en az 10 yıl görev
yapmış kişilerden amaçlı örnekleme metotlarından kartopu örnekleme yöntemi
ile belirlenmiş olan 26 kişi ile görüşülmüştür. Araştırmada kamu kurumlarında
özellikle terfi işlemlerinde kayırmacı uygulamalara sıklıkla rastlandığı,
geçmişte yaygın olarak görülen nepotizm ve hemşehricilik türleri azalma
gösterirken, siyasi kayırmacılık türünün hâlâ en fazla başvurulan kayırmacılık
türü olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca kamu kurumlarında yaygın olarak görülen
ikinci kayırmacılık türünün ise dini referansla oluşturulan kendilerine benzeşenleri
koruyup kollama olarak tanımladığımız hiyerokratik kayırmacılık türü olduğu tespit
edilmiştir. Araştırma sonuçlarından hareketle, kayırmacılık türlerine yönelik bir
sınıflama geliştirilmiştir. Kayırmacı ilişkilerin yapılacak yeni
çalışmalarla detaylandırılması ve geliştirilmiş olan kayırmacılık
türlerine yönelik sınıflama ile birlikte hiyerokratik kayırmacılık türü ile
ilgili çalışmaların yapılması önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kayırmacılık Siyasi Kayırmacılık Hiyerokratik Kayırmacılık Kronizm Hemşehricilik Nepotizm Nitel Araştırma
Kaynakça
- Aközer, M. (2003). Kamuoyu Gözüyle Kamu da Yolsuzluk. Görüş Dergisi, 14 - 23.
- Aktan, C. C. (1992). Politik Yozlaşma ve Kleptokrasi; 1980 - 1990 Türkiye Deneyimi. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
- Andvig, J., Fjeldstad, O. H., Amundsen, I., Sissener, T. and Soreide, T. (2001). Corruption A Review of Contemporary Research. Norway: Michelsen Institute.
- Ayata, A. G. (1994). Roots and Trends of Clientelism in Turkey. L. Roniger, and A. G. Ayata içinde, Democracy, Clientalism and Civil Society (s. 49 - 64). United States of America: Lynne Rienner Publishers.
- Aydın, N. (2012, Nisan - Haziran). Weberyen Bürokraside Liyakat ve Türk Kamu Bürokrasisinden Bir Kesit: “Siyasetin Bürokrasi İronisi”. Sayıştay Dergisi (85), 51 - 67.
- Aykaç, B. (1990, Aralık). Personel Yönetiminde Yeterlik İlkesi. Amme İdaresi Dergisi, 23 (4), 91 -109.
- Aytaç, Ö. (2010). Bürokratik Kayırmacılık: Enformel Bağlayıcılıkların Yönetim İlişkilerine Etkisi. R. Erdem içinde, Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık (s. 86 - 109). İstanbul: Beta Basım.
- Aytaç, Ö. (2010). Kayırmacı Uygulamaları Sosyolojik Temeli. R. Erdem içinde, Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık (s. 3 - 26). İstanbul: Beta Basım.
- Benk, S. ve Karakurt, B. (2010). Gelir İdareleri ve Yolsuzluk: Motivasyonlar, Fırsatlar ve Mücadele Yolları. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1 (4), 133 - 148.
- Boadi, E. G. (2007). Conflict of Interest Nepotism and Cronyism.
- Brinkerhoff, D. W. and Goldsmith, A. A. (2002). Clientelism, Patrimonialism and Democratic Governance: An Overview And Framework For Assessment And Programming. U.S.: Agency For International Development Office of Democracy and Government.
- Büte, M. (2011). Kayırmacılığın Çalışanlar Üzerine Etkileri ile İnsan Kaynakları Uygulamaları İlişkisi: Türk Kamu Bankalarına Yönelik Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (1), 384-404.
- Dağlı, T. ve Aycan, Z. (2010). Kurumlarda Kayırmacılık ve İnsan Kaynakları Uygulamaları. R. Erdem içinde, Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık (s. 169 - 178). İstanbul: Beta Basım.
- Defterdar Sarı Mehmet Paşa. (1992). Devlet Adamına Öğütler. Osmanlılarda Devlet Düzeni. (Sadeleştiren Derleyici Uğural, H. R.) Mersin: Kültür Bakanlığı Yayınları (710) / Başvuru Kitapları Dizisi/2.
- Devlet Memurları Kanunu. (1965, Temmuz 14). 657 Sayılı Kanun. MAKÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2015, Cilt: 2, Yıl: 2, Sayı: 4, ss.: 7-28
- Dubetsky, A. (1976). Kinship, Primordial Ties, and Factory Organization in Turkey: An Anthropological View. International Journel of Middle East Staudies, 7 (3), 433 - 451.
- Ford, R. and McLaughlin, F. (1985). Nepotism. Personnel Journal, 64 (9), 57 - 60.
- Goldsmith, A. H., Sedo, S., Darity, W. and Hamilton, D. (2004). The Labor Supply Consequences of Perceptions of Employer Discrimination During Search And On-The-Job: Integrating Neoclassical Theory And Cognitive Dissonance. Journal of Economic Psychology, 25, 15 - 39.
- Gökçe, G., Şahin, A. ve Örselli, E. (2002). Türkiye'de Siyasetin Bürokrasi Üzerindeki Etkisi: Siyasallaşma. S. Ü. İ.İ.B.F. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi (4), 45 - 58.
- Güran, S. (2002). Anayasa ve İdare Hukukundan Kesitler IV. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 22 (2), 293 - 307.
- Güran, S. (2004). Türk Kamu Personel Rejimi ve Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısı'nın Bu Konudaki Hükümleri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Siyaset Konferansları. 48, s. 287 - 299. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi.
- Güven, H. S. (1976). İdare Siyaset İlişkileri ve Personel Yönetimi. Amme İdaresi Dergisi, 9 (1), 50 -70.
- Hornby, A. S. (1985). Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English. Oxford University Press.
- İlhan, S. ve Aytaç, Ö. (2010). Türkiye'de Kayırmacı Eğilimlerin Oluşmasında Toplumsal ve Kültürel Yapının Rolü. R. Erdem içinde, Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık (s. 61 - 83). İstanbul: Beta Basım.
- Katip Çelebi. (1982). Bozuklukların Düzeltilmesinde Tutulacak Yollar. (Dü. Can, A.) Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- Keefer, P. (2007). Clientelism, Credibility, and the Policy Choices of Young Democracies. American Journal of Political Science, 51 (4), 804 - 821.
- Key, V. O. (1994). Politikada Yolsuzluk Teknikleri. Politik Yozlaşma ve Rant Kollama, 15-24. (Dü, Eker, A. Aktan, C. C.; Çev. Arıkan, Z.) Ankara: Takav Matbaası.
- Khatri, N. and Tsang, E. W. (2003). Antecedents and Consequences of Cronysim in Organizations. Journal of Business Ethics (43), 289 - 303.
- Köse, A. (2008). Küreselleşme Çağında Bir Aidiyet Zemini Ve Örgütlenme Şekli Olarak Hemşehrilik. Akademik İncelemeler, 3 (1), 221 - 232.
- Kurtoğlu, A. (2012). Siyasal Örgütler ve Sivil Toplum Örgütleri Bağlamında Hemşehrilik ve Kollamacılık. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67 (1), 141 - 169.
- Loewe, M., Blume, J., Schönleber, V., Seibert, S. S., Speer, J. and Voss, C. (2007). The Impact of Favoritism on The Business Climate: A Study on Wasta in Jordan. Bonn: Studies / Deutsches Institut für Entwicklungspolitik.
- Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). An Expanded Sourcebook Qualitative Data Analysis. New Delhi: Sage Publications.
- Ozler, D. E. and Buyukarslan, A. (2011). The Overall Outlook of Favoritism in Organizations: A Literature Review. International Journal of Business and Management Studies, 3 (1), 275 - 285.
- Özgener, Ş. (2002, Mart). İmalat Sanayii İşletmelerindeki Kamu ve Özel Sektör Yöneticilerinin İş Ahlâkına İlişkin Tutumları. Amme İdare Dergisi, 35 (1), 175 - 199.
- Özler, H., Özler, D. E. ve Gümüştekin, G. E. (2006). Aile İşletmelerinde Nepotizme Kuramsal Bir Bakış. 2. Aile İşletmeleri Kongresi (s. 271 - 279). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Aile İşletmeleri ve Girişimcilik Uygulama ve Araştırma Merkezi.
- Özsemerci, K. (2002). Türk Kamu Yönetiminde Yolsuzluklar, Nedenleri, Zararları ve Çözüm Önerileri. Ankara: Sayıştay Yayınları.
- Platon (2005), Devlet; Çev. Eyüboğlu, S.; Cimcöz, M. A.; İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Pope, J. (2000). Confontıng Corruption: The Elements of A National Integrity System. (Dü. Book, T. S.) Malaysia: Transparency International.
- Prendergast, C. and Topel, R. H. (1993, Augst). Favoritism in Organizations. Nber Working Paper Series. Cambridge: National Bureau of Economic Research.
- Sadozai, A. M., Zaman, H. M., Marri, M. Y. and Ramay, M. I. (2012). Impact of Favoritism, Nepotism and Cronyism on Job Satisfaction: A Study From Public Sector of Pakistan. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 4 (6), 760 - 771.
- Savaş, V. F. (1997). Anayasal İktisat. İstanbul: Avcıol Basım - Yayın.
- Sayan, İ. Ö. (2009, Haziran). Türkiye'de Kamu Personel Sistemi: İdari, Askeri, Akademik, Adli Personel Ayrımı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64 (1), 201 - 245.
- Tortop, N. (1994). Personel Yönetimi. Ankara: Yargı Yayınları.
- Türk Dil Kurumu. www.tdk.gov.tr. adresinden alındı
- Utstein Anti-Corruption Resource Center. (2005). Corruption Glossary. Bergen. 9 Ekim 2013 tarihinde http://issuu.com/cmi-norway/docs/371?e=1246952/4344991#search adresinden alındı
- Versan, V. (1971, 05 05). Siyaset ve İdare. Milliyet Gazetesi, 2.
- Weber, M. (2011). Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı. (Çev. Ozankaya, Ö.) İstanbul: Cem Yayınevi.
Öz
Favoritism, a way of interrelating over closeness
from almost every position and trying to accomplish the formal and social
relations over these informal channels, can be noticed with a
sample observation. On the other hand organizational and managerial
favoritism means that giving priority to kinship (nepotism) or acquaintances
(cronyism) or political/religious advocacy on appointments and promotions
in the public office. Also it means allocation of public resources to favor the
partisanship and voter segments (clientelism). Research was designed by phenomenologic pattern
because the purpose was able to draw the outline of favoritism
applications that regularly encountered as well as trying to detect the
unidentified different types. The sample of the study is composed of four
ministries which have been reorganized with the establishment of the
Republic. Study has been completed with 26 people that have served at least
10 years in one of these. These people were determined with snowball sampling method
of purposive sampling methods. In this study, we found that at public
institutions especially on promotion procedures, favoritism applications
are frequently common. Nepotism and citizenship have a decrease but
political favoritism is still referenced. Also the second common type of
favoritism in public institutions is hierocratic favoritism which is defined
as protection of created religious reference as similar to them by us. Based
on the research results, a classification was developed for the type of favoritism.
It is recommended to carry out works intended for elaborating favoritism, hierocratic favoritism
and classification of favoritism types that have been developed.
Anahtar Kelimeler
Favoritism Partizanship Hierocratic Favoritism Cronyism Citizenship Nepotism Qualitative Research
Kaynakça
- Aközer, M. (2003). Kamuoyu Gözüyle Kamu da Yolsuzluk. Görüş Dergisi, 14 - 23.
- Aktan, C. C. (1992). Politik Yozlaşma ve Kleptokrasi; 1980 - 1990 Türkiye Deneyimi. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
- Andvig, J., Fjeldstad, O. H., Amundsen, I., Sissener, T. and Soreide, T. (2001). Corruption A Review of Contemporary Research. Norway: Michelsen Institute.
- Ayata, A. G. (1994). Roots and Trends of Clientelism in Turkey. L. Roniger, and A. G. Ayata içinde, Democracy, Clientalism and Civil Society (s. 49 - 64). United States of America: Lynne Rienner Publishers.
- Aydın, N. (2012, Nisan - Haziran). Weberyen Bürokraside Liyakat ve Türk Kamu Bürokrasisinden Bir Kesit: “Siyasetin Bürokrasi İronisi”. Sayıştay Dergisi (85), 51 - 67.
- Aykaç, B. (1990, Aralık). Personel Yönetiminde Yeterlik İlkesi. Amme İdaresi Dergisi, 23 (4), 91 -109.
- Aytaç, Ö. (2010). Bürokratik Kayırmacılık: Enformel Bağlayıcılıkların Yönetim İlişkilerine Etkisi. R. Erdem içinde, Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık (s. 86 - 109). İstanbul: Beta Basım.
- Aytaç, Ö. (2010). Kayırmacı Uygulamaları Sosyolojik Temeli. R. Erdem içinde, Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık (s. 3 - 26). İstanbul: Beta Basım.
- Benk, S. ve Karakurt, B. (2010). Gelir İdareleri ve Yolsuzluk: Motivasyonlar, Fırsatlar ve Mücadele Yolları. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1 (4), 133 - 148.
- Boadi, E. G. (2007). Conflict of Interest Nepotism and Cronyism.
- Brinkerhoff, D. W. and Goldsmith, A. A. (2002). Clientelism, Patrimonialism and Democratic Governance: An Overview And Framework For Assessment And Programming. U.S.: Agency For International Development Office of Democracy and Government.
- Büte, M. (2011). Kayırmacılığın Çalışanlar Üzerine Etkileri ile İnsan Kaynakları Uygulamaları İlişkisi: Türk Kamu Bankalarına Yönelik Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15 (1), 384-404.
- Dağlı, T. ve Aycan, Z. (2010). Kurumlarda Kayırmacılık ve İnsan Kaynakları Uygulamaları. R. Erdem içinde, Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık (s. 169 - 178). İstanbul: Beta Basım.
- Defterdar Sarı Mehmet Paşa. (1992). Devlet Adamına Öğütler. Osmanlılarda Devlet Düzeni. (Sadeleştiren Derleyici Uğural, H. R.) Mersin: Kültür Bakanlığı Yayınları (710) / Başvuru Kitapları Dizisi/2.
- Devlet Memurları Kanunu. (1965, Temmuz 14). 657 Sayılı Kanun. MAKÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2015, Cilt: 2, Yıl: 2, Sayı: 4, ss.: 7-28
- Dubetsky, A. (1976). Kinship, Primordial Ties, and Factory Organization in Turkey: An Anthropological View. International Journel of Middle East Staudies, 7 (3), 433 - 451.
- Ford, R. and McLaughlin, F. (1985). Nepotism. Personnel Journal, 64 (9), 57 - 60.
- Goldsmith, A. H., Sedo, S., Darity, W. and Hamilton, D. (2004). The Labor Supply Consequences of Perceptions of Employer Discrimination During Search And On-The-Job: Integrating Neoclassical Theory And Cognitive Dissonance. Journal of Economic Psychology, 25, 15 - 39.
- Gökçe, G., Şahin, A. ve Örselli, E. (2002). Türkiye'de Siyasetin Bürokrasi Üzerindeki Etkisi: Siyasallaşma. S. Ü. İ.İ.B.F. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi (4), 45 - 58.
- Güran, S. (2002). Anayasa ve İdare Hukukundan Kesitler IV. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 22 (2), 293 - 307.
- Güran, S. (2004). Türk Kamu Personel Rejimi ve Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısı'nın Bu Konudaki Hükümleri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Siyaset Konferansları. 48, s. 287 - 299. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi.
- Güven, H. S. (1976). İdare Siyaset İlişkileri ve Personel Yönetimi. Amme İdaresi Dergisi, 9 (1), 50 -70.
- Hornby, A. S. (1985). Oxford Advanced Learner's Dictionary of Current English. Oxford University Press.
- İlhan, S. ve Aytaç, Ö. (2010). Türkiye'de Kayırmacı Eğilimlerin Oluşmasında Toplumsal ve Kültürel Yapının Rolü. R. Erdem içinde, Yönetim ve Örgüt Açısından Kayırmacılık (s. 61 - 83). İstanbul: Beta Basım.
- Katip Çelebi. (1982). Bozuklukların Düzeltilmesinde Tutulacak Yollar. (Dü. Can, A.) Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
- Keefer, P. (2007). Clientelism, Credibility, and the Policy Choices of Young Democracies. American Journal of Political Science, 51 (4), 804 - 821.
- Key, V. O. (1994). Politikada Yolsuzluk Teknikleri. Politik Yozlaşma ve Rant Kollama, 15-24. (Dü, Eker, A. Aktan, C. C.; Çev. Arıkan, Z.) Ankara: Takav Matbaası.
- Khatri, N. and Tsang, E. W. (2003). Antecedents and Consequences of Cronysim in Organizations. Journal of Business Ethics (43), 289 - 303.
- Köse, A. (2008). Küreselleşme Çağında Bir Aidiyet Zemini Ve Örgütlenme Şekli Olarak Hemşehrilik. Akademik İncelemeler, 3 (1), 221 - 232.
- Kurtoğlu, A. (2012). Siyasal Örgütler ve Sivil Toplum Örgütleri Bağlamında Hemşehrilik ve Kollamacılık. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67 (1), 141 - 169.
- Loewe, M., Blume, J., Schönleber, V., Seibert, S. S., Speer, J. and Voss, C. (2007). The Impact of Favoritism on The Business Climate: A Study on Wasta in Jordan. Bonn: Studies / Deutsches Institut für Entwicklungspolitik.
- Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). An Expanded Sourcebook Qualitative Data Analysis. New Delhi: Sage Publications.
- Ozler, D. E. and Buyukarslan, A. (2011). The Overall Outlook of Favoritism in Organizations: A Literature Review. International Journal of Business and Management Studies, 3 (1), 275 - 285.
- Özgener, Ş. (2002, Mart). İmalat Sanayii İşletmelerindeki Kamu ve Özel Sektör Yöneticilerinin İş Ahlâkına İlişkin Tutumları. Amme İdare Dergisi, 35 (1), 175 - 199.
- Özler, H., Özler, D. E. ve Gümüştekin, G. E. (2006). Aile İşletmelerinde Nepotizme Kuramsal Bir Bakış. 2. Aile İşletmeleri Kongresi (s. 271 - 279). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Aile İşletmeleri ve Girişimcilik Uygulama ve Araştırma Merkezi.
- Özsemerci, K. (2002). Türk Kamu Yönetiminde Yolsuzluklar, Nedenleri, Zararları ve Çözüm Önerileri. Ankara: Sayıştay Yayınları.
- Platon (2005), Devlet; Çev. Eyüboğlu, S.; Cimcöz, M. A.; İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Pope, J. (2000). Confontıng Corruption: The Elements of A National Integrity System. (Dü. Book, T. S.) Malaysia: Transparency International.
- Prendergast, C. and Topel, R. H. (1993, Augst). Favoritism in Organizations. Nber Working Paper Series. Cambridge: National Bureau of Economic Research.
- Sadozai, A. M., Zaman, H. M., Marri, M. Y. and Ramay, M. I. (2012). Impact of Favoritism, Nepotism and Cronyism on Job Satisfaction: A Study From Public Sector of Pakistan. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 4 (6), 760 - 771.
- Savaş, V. F. (1997). Anayasal İktisat. İstanbul: Avcıol Basım - Yayın.
- Sayan, İ. Ö. (2009, Haziran). Türkiye'de Kamu Personel Sistemi: İdari, Askeri, Akademik, Adli Personel Ayrımı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64 (1), 201 - 245.
- Tortop, N. (1994). Personel Yönetimi. Ankara: Yargı Yayınları.
- Türk Dil Kurumu. www.tdk.gov.tr. adresinden alındı
- Utstein Anti-Corruption Resource Center. (2005). Corruption Glossary. Bergen. 9 Ekim 2013 tarihinde http://issuu.com/cmi-norway/docs/371?e=1246952/4344991#search adresinden alındı
- Versan, V. (1971, 05 05). Siyaset ve İdare. Milliyet Gazetesi, 2.
- Weber, M. (2011). Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı. (Çev. Ozankaya, Ö.) İstanbul: Cem Yayınevi.
Ayrıntılar
| Konular | Ekonomi, İşletme |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2015 |
| Gönderilme Tarihi | 11 Kasım 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Cilt: 2 Sayı: 2 |
